Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên toàn thế giới đang áp dụng các biện pháp hạn chế đối với phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu thông qua việc thiết lập các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Các vùng LEZ thường áp dụng các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn cho các phương tiện giao thông, trong khi các vùng ZEZ chỉ cho phép các phương tiện không phát thải, như xe điện hoặc xe đạp, được di chuyển tự do.
Nhiều thành phố trên thế giới đang đối mặt với nguy cơ ô nhiễm không khí do mật độ dân số cao và số lượng phương tiện giao thông lớn. Để giải quyết vấn đề này, các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác đã triển khai hoặc công bố kế hoạch thí điểm ZEZ. Tại Trung Quốc, bốn thành phố bao gồm Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu đã áp dụng mô hình này.
Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) cho rằng chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể lượng khí thải, đồng thời mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm số lượng phương tiện giao thông, giảm tắc nghẽn và thúc đẩy sự phát triển của thị trường xe điện.
Tuy nhiên, việc triển khai ZEZ cũng gặp phải một số phản đối liên quan đến tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân có thu nhập thấp hoặc các nhóm dễ bị tổn thương sống trong khu vực.
Để triển khai ZEZ một cách hiệu quả, các thành phố cần phải cân nhắc kỹ lưỡng và đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hoặc ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội của đô thị. Một số thành phố đã bắt đầu với quy mô nhỏ, như Thâm Quyến, nơi đã thiết lập 10 khu ZEZ với diện tích tổng cộng 22 km2.
Các chuyên gia cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là một thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng việc này hoàn toàn khả thi.
Trong quá trình triển khai ZEZ, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ là một yếu tố quan trọng. Các thành phố cần cung cấp các khoản trợ cấp, tư vấn và hướng dẫn để giúp các doanh nghiệp này chuyển đổi sang phương tiện không phát thải.
WRI khuyến nghị rằng chính sách ZEZ cần được thiết kế và triển khai một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện và mục tiêu của từng thành phố. Việc này sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực và mang lại các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn giao thông.