Tình trạng lộ và lọt thông tin cá nhân đang trở thành một vấn đề ngày càng nghiêm trọng và tinh vi trong thời đại số. Cùng với sự phát triển của thương mại điện tử và tốc độ số hóa các loại hình dịch vụ, hoạt động mua bán dữ liệu cá nhân đang diễn ra một cách công khai trên các diễn đàn và tài khoản mạng xã hội, với sự tham gia của cả tổ chức và doanh nghiệp. Hậu quả của tình trạng này là nhiều người bị nhắn tin, gọi điện gây phiền phức, thậm chí bị lừa đảo. Dựa vào thông tin cá nhân, kẻ xấu có thể xây dựng các kịch bản lừa đảo riêng cho từng nhóm khác nhau.

Theo chuyên gia Ngô Trí Nhật, mặc dù cơ quan chức năng đã nỗ lực đánh sập nhiều đường dây chuyên đánh cắp và mua bán dữ liệu cá nhân, nhưng các băng nhóm hacker vẫn hoạt động với nhiều hình thức tinh vi. Quá trình điều tra và xử lý các vụ việc này thường kéo dài, gây ảnh hưởng lớn đến công tác bảo đảm an toàn thông tin.

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đã báo cáo rằng trong sáu tháng đầu năm 2025, có 56 vụ việc liên quan đến mua bán dữ liệu cá nhân, với hơn 110 triệu bản ghi bị thu thập và rao bán. Thượng tá Triệu Mạnh Tùng, Phó Cục trưởng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, chia sẻ rằng nhu cầu thu thập dữ liệu cá nhân phục vụ hoạt động sản xuất và kinh doanh là rất lớn. Tuy nhiên, nhiều hệ thống thông tin có hoạt động thu thập, phân tích, và xử lý dữ liệu cá nhân hiện còn tồn tại lỗ hổng trong quy trình khai thác và sử dụng.

Ông Ngô Minh Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH Doanh nghiệp xã hội Chống lừa đảo, cho rằng các doanh nghiệp có thể sử dụng dữ liệu cá nhân của khách hàng để gia tăng giá trị dịch vụ và kết nối. Tuy nhiên, quan trọng nhất là việc khai thác phải bảo đảm tính bảo mật, lưu trữ thông tin tại máy chủ ở Việt Nam, và có mã hóa các thông tin nhạy cảm như danh tính khách hàng và tình trạng tài chính.

Để ngăn chặn tình trạng lộ và lọt thông tin, bảo vệ người dân khỏi nạn lừa đảo, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Luật này quy định rõ ràng và cụ thể các khái niệm về dữ liệu cá nhân, bao gồm “dữ liệu cá nhân cơ bản”, “dữ liệu cá nhân nhạy cảm”, “đánh giá tác động xử lý dữ liệu cá nhân”, và “bảo vệ dữ liệu cá nhân”. Luật cũng cấm tuyệt đối hành vi mua bán dữ liệu cá nhân.

Các chuyên gia cho rằng cơ quan chức năng cần triển khai các giải pháp đồng bộ, như ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành chi tiết và dễ thực hiện. Ngoài ra, cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ và cơ quan để chia sẻ dữ liệu và cảnh báo sớm vi phạm. Cần tổ chức các chiến dịch tuyên truyền và nâng cao nhận thức về bảo mật thông tin cá nhân. Đồng thời, cần có một kênh tương tác và đường dây nóng để người dân và doanh nghiệp có thể tố giác hành vi vi phạm hoặc khai báo nếu phát hiện dữ liệu của mình bị đánh cắp.

Người dân cần cảnh giác và không chia sẻ thông tin cá nhân qua mạng xã hội hoặc các khảo sát trôi nổi. Cần sử dụng mật khẩu mạnh và không dùng chung mật khẩu cho nhiều tài khoản. Người dân cũng không nên mở các liên kết hoặc tập tin đáng ngờ, và thường xuyên cập nhật các phần mềm chống virus và bảo mật trên các thiết bị cá nhân.

Làm rõ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân trong lĩnh vực sức khỏe và bảo hiểm

Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân số 91/2025/QH15 đã đưa ra các quy định cụ thể và chi tiết về việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, đặc biệt là trong lĩnh vực sức khỏe và hoạt động kinh doanh bảo hiểm. Mục tiêu chính của các quy định này là đảm bảo sự an toàn và bảo mật của thông tin cá nhân liên quan đến sức khỏe và bảo hiểm của các cá nhân, đồng thời thiết lập các tiêu chuẩn và trách nhiệm rõ ràng cho các tổ chức và cá nhân hoạt động trong những lĩnh vực này.

Theo đó, việc thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân liên quan đến sức khỏe và bảo hiểm yêu cầu sự đồng ý của chủ thể dữ liệu cá nhân. Điều này có nghĩa là các cơ quan, tổ chức và cá nhân chỉ được phép thu thập và xử lý thông tin cá nhân khi có sự cho phép rõ ràng từ người liên quan, trừ một số trường hợp cụ thể được quy định tại khoản 1 Điều 19 của Luật này. Những trường hợp ngoại lệ này thường liên quan đến các tình huống cấp thiết như cứu trợ y tế, đảm bảo an ninh quốc gia, hoặc thực hiện các nghĩa vụ pháp lý.

Đối với các cơ quan, tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực sức khỏe và bảo hiểm, việc tuân thủ đầy đủ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là yếu tố then chốt để duy trì niềm tin của công chúng. Họ không được phép cung cấp dữ liệu cá nhân cho bên thứ ba mà không có yêu cầu bằng văn bản của chủ thể dữ liệu cá nhân hoặc không thuộc các trường hợp được phép theo luật. Điều này nhằm ngăn chặn việc lạm dụng thông tin cá nhân và bảo vệ quyền lợi của các cá nhân.

Ngoài ra, các tổ chức và cá nhân phát triển ứng dụng về y tế và kinh doanh bảo hiểm cũng phải tuân thủ đầy đủ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Ứng dụng công nghệ trong việc thu thập, xử lý và lưu trữ dữ liệu cá nhân cần được thực hiện một cách an toàn và bảo mật. Trong trường hợp doanh nghiệp kinh doanh tái bảo hiểm và nhượng tái bảo hiểm, việc chuyển dữ liệu cá nhân cho đối tác cần được nêu rõ trong hợp đồng với khách hàng, đảm bảo sự minh bạch và có thể kiểm soát.

Lật sang các trường hợp xử lý dữ liệu cá nhân không cần sự đồng ý của chủ thể dữ liệu cá nhân, Luật đã liệt kê một số tình huống. Chúng bao gồm các tình huống cấp bách liên quan đến bảo vệ tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể dữ liệu cá nhân hoặc người khác; các trường hợp khẩn cấp cần bảo vệ lợi ích của Nhà nước, cơ quan tổ chức; phục vụ hoạt động của cơ quan nhà nước; thực hiện thỏa thuận của chủ thể dữ liệu cá nhân với cơ quan, tổ chức có liên quan; và các trường hợp khác theo quy định của pháp luật. Những quy định này tạo ra sự linh hoạt trong việc xử lý các tình huống khẩn cấp trong khi vẫn đảm bảo quyền và lợi ích của các cá nhân.

Tóm lại, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân số 91/2025/QH15 đã thiết lập một khung pháp lý toàn diện nhằm bảo vệ dữ liệu cá nhân trong lĩnh vực sức khỏe và bảo hiểm. Qua việc quy định rõ ràng các nguyên tắc, trách nhiệm và trường hợp cụ thể, Luật này không chỉ giúp ngăn chặn việc lạm dụng dữ liệu cá nhân mà còn góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh và dịch vụ an toàn, bảo mật cho công dân.