Bộ Chính trị đã đưa ra yêu cầu giải quyết dứt điểm chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức bị tác động bởi sắp xếp tổ chức bộ máy. Trong kết luận số 183-KL/TW về triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Chính trị đã giao các cơ quan liên quan thực hiện một số nhiệm vụ quan trọng nhằm đảm bảo sự ổn định và phát triển của hệ thống chính quyền địa phương.

Trước hết, Bộ Chính trị yêu cầu khẩn trương tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ công chức, viên chức cấp xã. Bộ Nội vụ được giao phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng bộ công cụ đánh giá hiệu quả công việc để làm thước đo chất lượng công chức, viên chức. Nhiệm vụ này cần hoàn thành trước ngày 31.8.2025. Việc này nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả công việc của đội ngũ công chức, viên chức cấp xã, đáp ứng yêu cầu của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Thứ hai, Bộ Nội vụ cùng các bộ, ngành liên quan được yêu cầu nghiên cứu, ban hành hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền ban hành quy định về chế độ, chính sách cho cán bộ, công chức chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy. Đối tượng bao gồm cán bộ, công chức, viên chức và người lao động có từ đủ 15 năm trở lên làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc có đủ 15 năm trở lên làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn và đã đủ tuổi nghỉ hưu. Ngoài ra, còn bao gồm cán bộ cấp xã trở lên đang hưởng chế độ hưu trí, chế độ mất sức lao động, chế độ bệnh binh và người lao động làm việc tại các Hội do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ ở cấp tỉnh, cấp huyện.

Bộ Tư pháp được giao nhiệm vụ rà soát, tổng hợp và lấy ý kiến các bộ, ngành để đề xuất phương án hoàn thiện pháp luật về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Việc này nhằm đảm bảo rằng hệ thống pháp luật về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền được hoàn thiện và phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Đáng chú ý, Bộ Chính trị yêu cầu các bộ, ban, ngành và địa phương chỉ đạo xử lý giải quyết dứt điểm chế độ, chính sách đối với các đối tượng cán bộ, công chức chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy trước ngày 31.8.2025. Sau thời điểm này, việc giải quyết chế độ, chính sách sẽ kết thúc. Điều này đòi hỏi các cơ quan liên quan phải tích cực và khẩn trương triển khai các nhiệm vụ được giao để đảm bảo quyền lợi của cán bộ, công chức và người lao động.

Như vậy, Bộ Chính trị đã đề ra các yêu cầu và nhiệm vụ cụ thể để triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nhằm đảm bảo sự ổn định và phát triển của hệ thống chính quyền địa phương. Các cơ quan liên quan cần tích cực triển khai các nhiệm vụ được giao để hoàn thành các mục tiêu đề ra.

Ngày 1.8.1930, một sự kiện lịch sử quan trọng đã diễn ra khi Ban Cổ động và Tuyên truyền của Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập, đánh dấu sự ra đời của ngành Tuyên giáo. Trong 95 năm qua, ngành Tuyên giáo đã nổi lên như một lực lượng tiên phong trong mọi giai đoạn cách mạng, góp phần quan trọng vào việc giữ vững ‘trận địa tư tưởng’ và lan tỏa đồng thuận xã hội. Trong bối cảnh đất nước đang vận hành mô hình chính quyền hai cấp và sắp xếp lại tổ chức hành chính, vai trò của ngành Tuyên giáo – Dân vận càng trở nên then chốt trong việc kết nối tư tưởng và hành động, tạo sự thống nhất và niềm tin trong nhân dân.

Ngay từ khi thành lập, ngành Tuyên giáo đã xác định công tác tư tưởng là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để giác ngộ và vận động quần chúng nhân dân đứng lên đấu tranh giành độc lập dân tộc. Những cán bộ tuyên huấn đầu tiên đã truyền bá lý tưởng cách mạng, cổ vũ tinh thần yêu nước, giúp người dân hiểu và tin vào Đảng. Trong suốt 95 năm qua, ngành Tuyên giáo luôn giữ vai trò tiên phong ‘đi trước, mở đường’, từ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đến thời kỳ bao cấp và đổi mới, hội nhập quốc tế. Ngành Tuyên giáo đã phát động và cổ vũ nhiều phong trào cách mạng, đóng góp vào sức mạnh đại đoàn kết toàn dân.

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ngành Tuyên giáo đã phát động và cổ vũ những phong trào cách mạng như ‘Giết giặc lập công’, ‘Ba sẵn sàng’, ‘Năm xung phong’… Những phong trào này không chỉ góp phần tạo nên sức mạnh đại đoàn kết toàn dân mà còn khơi dậy tinh thần yêu nước và ý chí chiến đấu của toàn dân tộc. Sau khi đất nước thống nhất, ngành Tuyên giáo tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc hàn gắn tinh thần, khơi dậy niềm tin vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.

Khi công cuộc đổi mới bắt đầu vào năm 1986, ngành Tuyên giáo đã đi đầu trong việc lý giải và phổ biến những tư tưởng lớn như ‘cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa’, ‘đa sở hữu, đa thành phần’, ‘phát triển kinh tế tư nhân’… Qua đó, ngành đã giúp chuyển hóa nhận thức xã hội, hình thành đồng thuận chính trị và tư tưởng sâu rộng trong nhân dân. Điều này không chỉ giúp đất nước chuyển đổi sang một giai đoạn phát triển mới mà còn tạo ra sự thống nhất trong nhận thức và hành động của toàn xã hội.

Năm 2025, ngành Tuyên giáo và Dân vận hợp nhất thành một khối thống nhất, theo chủ trương của Đảng về tinh gọn bộ máy. Sự hợp nhất này không chỉ là thay đổi cơ cấu tổ chức, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong nâng cao hiệu quả tuyên truyền, vận động quần chúng, gắn kết giữa lý luận và thực tiễn. Qua đó, ngành Tuyên giáo – Dân vận tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong công tác tư tưởng, giúp giữ vững ổn định tư tưởng và định hướng dư luận trong bối cảnh đất nước đang vận hành mô hình chính quyền hai cấp.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, ngành Tuyên giáo đang tích cực số hóa toàn diện, khai trương hệ thống thông tin tuyên giáo – dân vận, đào tạo đội ngũ báo cáo viên online, triển khai các chiến dịch truyền thông qua mạng xã hội… Ngành Tuyên giáo không chỉ tập trung vào việc ‘truyền đạt’ thông tin mà còn phải ‘truyền cảm’, khơi gợi được cảm xúc, ý chí, niềm tin trong nhân dân. Điều này đòi hỏi ngành phải không ngừng đổi mới, tận dụng các công nghệ hiện đại để nâng cao hiệu quả công tác.

Hướng tới Đại hội XIV, ngành Tuyên giáo – Dân vận tiếp tục phát huy mạnh nhất vai trò định hướng tư tưởng, tạo thống nhất nhận thức, khơi dậy khát vọng phát triển, hướng tới kỷ nguyên mới của dân tộc. Ngành sẽ tiếp tục là một lực lượng tiên phong, đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, giữ vững ổn định và phát triển bền vững của đất nước.

Chiều ngày 31/7, tại TP.HCM, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy đã phối hợp cùng Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức buổi họp báo kinh tế – xã hội. Tại đây, Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP.HCM Nguyễn Tấn Phong đã có những chia sẻ đáng chú ý về tình hình sắp xếp đơn vị hành chính và triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trên địa bàn sau một tháng triển khai.

Ông Phong cho biết, đến nay thành phố đã hoàn thành việc kiện toàn bộ máy, phân bổ và bố trí đội ngũ cán bộ, công chức về nhận nhiệm vụ tại các cơ quan, đơn vị. Hoạt động của Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã cũng đã được vận hành trơn tru. Về cơ bản, các lĩnh vực quản lý kinh tế, văn hóa – xã hội, đất đai, tài nguyên, môi trường, quốc phòng – an ninh trên địa bàn đều được duy trì ổn định.

Tuy nhiên, ông Phong cũng thừa nhận rằng quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp không khỏi gặp một số khó khăn về cơ sở vật chất, nguồn nhân lực, hạ tầng công nghệ thông tin và nhiều vấn đề khác. Để đảm bảo vận hành mô hình này thông suốt, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, thành phố sẽ tiếp tục thực hiện nhiều giải pháp.

Cụ thể, thành phố sẽ tập trung kiểm tra, rà soát, đánh giá việc triển khai thực hiện thủ tục chuyển đổi các loại giấy tờ liên quan đến đời sống, an sinh xã hội cho cá nhân và tổ chức với nguyên tắc không thu các loại phí, lệ phí khi thực hiện việc chuyển đổi do thay đổi địa giới đơn vị hành chính. Bên cạnh đó, thành phố cũng sẽ củng cố, hỗ trợ địa phương hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin dùng chung, hệ thống văn bản điều hành, hệ thống giải quyết thủ tục hành chính, hệ thống tiếp nhận phản ánh, kiến nghị 1022.

Đặc biệt, thành phố sẽ chú trọng giải quyết những vấn đề phát sinh trong thời gian tới tại các cơ quan, đơn vị trong quá trình thực hiện. Về số liệu cụ thể, sau khi sắp xếp 3 tỉnh, thành phố, tổ chức bộ máy của UBND TP.HCM đã có sự thay đổi đáng kể. Số cơ quan chuyên môn giảm từ 43 xuống còn 15 cơ quan (tỷ lệ giảm 65,11%). Số cơ quan hành chính khác giảm từ 6 xuống còn 3 cơ quan (tỷ lệ giảm 50%).

Ngoài ra, thành phố cũng tiếp nhận nguyên trạng 58 đơn vị sự nghiệp thành đơn vị trực thuộc UBND TP và sẽ tiếp tục thực hiện sắp xếp trong giai đoạn 2. Việc này nhằm mục đích tinh giản bộ máy, nâng cao hiệu suất công việc và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp khi thực hiện các thủ tục hành chính.

Sau một tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại Đà Nẵng, thành phố đã đạt được những kết quả tích cực trong việc kiện toàn tổ chức bộ máy và cung cấp dịch vụ công. Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức cần vượt qua để đảm bảo mô hình này hoạt động hiệu quả.

Theo báo cáo của Sở Nội vụ thành phố Đà Nẵng, tính đến ngày 1/7, các sở, ban, ngành, xã, phường, đặc khu của Đà Nẵng đã cơ bản kiện toàn tổ chức bộ máy nhằm đảm bảo hoạt động liên tục, không gián đoạn. Tổng số cán bộ, công chức, viên chức được giao là 53.314 chỉ tiêu, trong đó có 2.692 chỉ tiêu cán bộ, công chức cấp tỉnh; 5.714 chỉ tiêu cán bộ, công chức cấp xã; 44.908 chỉ tiêu người làm việc hưởng lương từ ngân sách tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

Trong thời gian qua, các sở, ban, ngành và các xã, phường, đặc khu đã cơ bản kiện toàn tổ chức bộ máy nhằm đảm bảo hoạt động liên tục, không gián đoạn trong công tác quản lý, cung cấp dịch vụ công. Thành phố cũng chỉ đạo rà soát nhu cầu bổ sung nhân lực chuyên ngành công nghệ thông tin tại các xã, phường, với nhu cầu bổ sung 107 người.

Chính quyền đã công khai các quyết định và thủ tục hành chính với 2.291 thủ tục, trong đó có 2.114 thủ tục theo quy định của bộ, ngành và 177 thủ tục hành chính đặc thù. Số lượng dịch vụ công trực tuyến được tích hợp trên Cổng dịch vụ công quốc gia là 2.056 thủ tục và 228 thủ tục cung cấp thông tin.

Về hệ thống mạng, hạ tầng công nghệ thông tin, thành phố đã hoàn thành bố trí đến 100% cấp xã. Các xã, phường cũng bố trí cơ bản trang thiết bị, hạ tầng mạng tại trung tâm phục vụ hành chính công; thiết lập, cung cấp tài khoản sử dụng cho cán bộ, công chức trên các hệ thống dùng chung.

Tuy nhiên, trong quá trình vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, một số xã, phường phát sinh khó khăn, vướng mắc liên quan đến việc tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính. Một vấn đề khác là hệ thống mạng tại khu vực miền núi còn yếu, đường truyền Internet không ổn định, thường mất kết nối hoặc tốc độ chậm, ảnh hưởng đến truy cập, xử lý văn bản và thực hiện dịch vụ công.

Tại hội nghị đánh giá tình hình một tháng triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, lãnh đạo các phường, xã kiến nghị thành phố tiếp tục tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tiếp tục hoạt động hiệu quả, phục vụ nhân dân tốt hơn.

Ông Nguyễn Văn Quảng, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng đánh giá cao những kết quả đạt được bước đầu sau một tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp. Tuy nhiên, ông Quảng yêu cầu các cấp chính quyền địa phương tập trung đánh giá lại toàn diện kết quả đạt được sau một tháng vận hành. Trong đó, lựa chọn, phân cấp trách nhiệm đến từng cá nhân lãnh đạo, những việc cấp bách cần tập trung xử lý trước.

Bí thư Thành ủy Đà Nẵng đề nghị các cấp lãnh đạo soi lại mục tiêu của cấp chính quyền địa phương 2 cấp mới, nhất là chính quyền cấp cơ sở đã phục vụ người dân tốt hơn chưa, đã gần dân, sát dân hơn chưa, có gì khúc mắc hay không?. Đối với các khó khăn, ông Quảng lưu ý, cần nhìn nhận một cách toàn diện và không thể đánh đồng các phường, xã trung tâm với các xã vùng núi, biên giới.

Chiều ngày, Hội nghị đánh giá kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy bên trong của các bộ, ngành và sơ kết 1 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp đã diễn ra với sự tham gia của các bộ, ngành, địa phương. Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị và đưa ra những yêu cầu quan trọng đối với các bộ, ngành, địa phương trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.

Thủ tướng cho biết, trong thời gian vừa qua, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã họp hàng tuần để lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính và vận hành mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ họp hàng tuần về nội dung này, kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền cho đến khi tổ chức bộ máy mới vận hành trơn tru, thông suốt, toàn diện.

Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương cần nỗ lực, cố gắng, quyết tâm cao hơn nữa; hành động quyết liệt, hiệu quả hơn nữa; làm việc nào dứt việc đó, làm việc nào ra việc đó, phân công ‘6 rõ’, ‘không nói không, không nói khó mà không làm’. Sau 1 tháng triển khai, Thủ tướng khái quát rằng nhìn chung, ý Đảng, lòng dân gặp nhau khi chuyển từ trạng thái chính quyền hành chính thụ động, nặng về quản lý sang trạng thái chủ động, tích cực phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển, đồng thời giảm thời gian, chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp. Bộ máy chính quyền địa phương bước đầu vận hành ổn định, thông suốt.

Tuy nhiên, Thủ tướng cũng chỉ rõ vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần khắc phục ngay. Thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu quán triệt quan điểm cần nỗ lực, cố gắng, quyết tâm cao hơn nữa; hành động quyết liệt, hiệu quả hơn nữa. Về nhiệm vụ cụ thể, Thủ tướng yêu cầu tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy ở các đơn vị hành chính sau sắp xếp; nhanh chóng sắp xếp, bố trí lại đội ngũ cán bộ, công chức phù hợp, nhất là kiện toàn lãnh đạo cấp xã; tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hợp lý, hiệu quả đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường kiểm tra, giám sát.

Đặc biệt, trong giai đoạn đầu vận hành mô hình mới, các bộ cần chú trọng hướng dẫn về thủ tục hành chính, quản lý ngân sách, tổ chức bộ máy và quản lý nhân lực cho cấp tỉnh, cấp xã… theo đúng thẩm quyền từng cấp. Song song với trao quyền, công tác giám sát, kiểm tra phải được tăng cường, tránh tình trạng địa phương hiểu chưa đúng hoặc thực hiện chưa nghiêm.

Về cơ chế tài chính – ngân sách, Thủ tướng chỉ đạo xây dựng cơ chế tài chính phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đảm bảo nguồn lực cho địa phương hoạt động hiệu quả. Với các tỉnh, thành phố mới hình thành trên cơ sở sáp nhập nhiều đơn vị hành chính cũ thì cần tính toán cơ chế hỗ trợ, điều hòa nguồn lực hợp lý.

Các cơ quan Trung ương và địa phương phải tăng cường quản lý, giám sát việc sử dụng ngân sách, tài sản công sau sáp nhập, sử dụng hiệu quả các trụ sở, tránh thất thoát, lãng phí. Thủ tướng cũng yêu cầu đẩy mạnh tái cấu trúc quy trình, cung cấp dịch vụ công trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia; bảo đảm thông suốt, hiệu quả, không bị gián đoạn; khắc phục các lỗi trên các hệ thống thông tin do các bộ, ngành quản lý; hoàn thành trong tháng 8.

Thủ tướng lưu ý cần thiết lập các kênh tiếp nhận phản ánh, kiến nghị từ cơ sở để kịp thời xử lý hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền giải quyết. Đồng thời, ông nhấn mạnh tinh thần tất cả phải vào cuộc, nhất là người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan thuộc thẩm quyền. Theo Thủ tướng, bộ máy mới đòi hỏi cách ứng xử mới, tư duy đổi mới, hành động quyết liệt…

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại nhiều địa phương đang gặp khó khăn do đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã còn thiếu chuyên môn và kỹ năng. Để khắc phục tình trạng này, các địa phương đang chủ động đề xuất với Bộ Nội vụ để được hỗ trợ đào tạo cấp tốc đội ngũ cán bộ, công chức nhằm đáp ứng yêu cầu vận hành mô hình chính quyền hai cấp hiệu quả.

Tại Nghệ An, Giám đốc Sở Nội vụ Nguyễn Viết Hưng cho biết nhiều cán bộ cấp xã hiện nay còn bỡ ngỡ, chưa quen với nhiệm vụ được giao. Sở đã thành lập 5 tổ công tác để hỗ trợ các xã, tuy nhiên vẫn cần sự hỗ trợ từ Bộ Nội vụ. Tương tự, tại Hà Nội, bà Nguyễn Thị Liễu, Phó giám đốc Sở Nội vụ, cho biết một số cán bộ thuộc cấp xã cũ gần như ‘trắng’ về chuyên môn vì yêu cầu công việc mới hiện nay rất khác. Sở Nội vụ Hà Nội kiến nghị Bộ sớm ban hành đề cương tập huấn về kỹ năng, tình huống và nghiệp vụ chuyên sâu.

Việc tổ chức lại bộ máy cũng kéo theo khối lượng công việc tăng mạnh. Giám đốc Sở Nội vụ Nghệ An nhận định chủ tịch UBND xã hiện nay phải kiêm nhiệm cả phần việc của chủ tịch huyện và xã trước đây, trong khi bộ máy giúp việc lại vừa thiếu người, vừa thiếu chuyên môn. Tại Lâm Đồng, lãnh đạo Sở Nội vụ nêu ra một trường hợp điển hình là một chuyên viên từng tinh thông chuyên môn tại cấp tỉnh, nhưng khi về xã – nơi được chuyển giao về hơn 1.000 thủ tục hành chính – cũng gặp nhiều khó khăn ban đầu.

Nhiều địa phương đã chủ động tìm giải pháp để hỗ trợ cán bộ, công chức cấp xã. Tại Đà Nẵng, lãnh đạo Sở Nội vụ cho biết đã phối hợp với VNPT, các trường đại học công nghệ thông tin và đội ngũ thanh niên tình nguyện để hỗ trợ vận hành hệ thống mới ở cấp xã. Lâm Đồng cũng thành lập các đoàn công tác từ cấp sở, ngành đến tận xã để hướng dẫn trực tiếp. Tuy nhiên, lãnh đạo các địa phương đều khẳng định đây chỉ là giải pháp tình thế, điều cần thiết hơn là Bộ Nội vụ sớm ban hành khung chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu mới.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà khẳng định cần tăng cường tạm thời đội ngũ có chuyên môn sâu cho cấp xã. Bà nhấn mạnh cần đánh giá công khai, dân chủ, chính xác đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã để cơ cấu lại và nâng cao chất lượng. Bộ Nội vụ sẽ tham mưu để ban hành nghị định về áp dụng KPI đánh giá cán bộ, công chức. Đồng thời, cần quan tâm đầy đủ đến điều kiện sống, tư tưởng của cán bộ khi điều chuyển về trung tâm hành chính mới.

Các chuyên gia và lãnh đạo địa phương đều đồng tình rằng việc nâng cao năng lực và chuyên môn của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã là chìa khóa để triển khai thành công mô hình chính quyền hai cấp. Việc này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả quản lý mà còn nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Trong bối cảnh hiện nay, các địa phương đang tiếp tục đẩy mạnh việc kiện toàn và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Đồng thời, Bộ Nội vụ cũng được kỳ vọng sẽ sớm ban hành các chương trình đào tạo phù hợp, nhằm hỗ trợ các địa phương trong việc triển khai mô hình chính quyền hai cấp một cách hiệu quả và bền vững.

Nhiều địa phương sau khi sáp nhập đang gặp khó khăn trong việc áp dụng văn bản cũ và chậm ban hành văn bản mới, gây ra gián đoạn trong hoạt động quản lý và ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân. Tình trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nhìn nhận đầy đủ những hệ lụy pháp lý và tìm giải pháp để bảo đảm tính thống nhất và ổn định của hệ thống pháp luật tại chính quyền địa phương.

Trong quá trình đổi mới và hiện đại hóa nền hành chính quốc gia, chủ trương sắp xếp và tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước là một trong những nội dung trọng tâm được Đảng và Nhà nước xác định xuyên suốt qua nhiều nhiệm kỳ. Từ Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XII) đến Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 19-NQ/TW và gần đây nhất là Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, tinh thần cải cách và sắp xếp đơn vị hành chính được khẳng định là cần thiết để xây dựng nền hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, hướng đến mô hình chính quyền địa phương hiện đại, có khả năng quản trị tốt và phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng ‘khoảng trống pháp lý’ và ‘lúng túng thể chế’ đã và đang xuất hiện tại không ít địa phương. Tốc độ sắp xếp tổ chức bộ máy đang đi nhanh hơn so với tiến độ chuẩn bị thể chế đi kèm, đặc biệt là việc xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) phục vụ cho hoạt động của chính quyền địa phương sau sáp nhập.

Quá trình sáp nhập đơn vị hành chính, nếu không đi kèm với sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế, sẽ tất yếu dẫn đến sự chồng chéo, mâu thuẫn hoặc thiếu hụt văn bản điều chỉnh, từ đó tạo ra những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng. Trong thực tiễn triển khai tại nhiều địa phương, tình trạng ban hành VBQPPL không kịp tiến độ tổ chức lại bộ máy đang trở thành điểm nghẽn, cản trở việc ổn định hoạt động của chính quyền mới.

Để khắc phục tình trạng này, cần tuân thủ các nguyên tắc bảo đảm thống nhất, ổn định hệ thống pháp luật khi tổ chức lại đơn vị hành chính. Trước hết, cần bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành. Việc sửa đổi, thay thế hoặc ban hành mới VBQPPL tại địa phương sau khi sáp nhập phải được rà soát kỹ lưỡng về mặt căn cứ pháp lý, bảo đảm không mâu thuẫn hoặc chồng chéo với luật và các văn bản của Trung ương.

Thứ hai, cần bảo đảm tính kế thừa hợp lý. Việc sáp nhập đơn vị hành chính không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn giá trị của hệ thống văn bản tại các đơn vị cũ. Ngược lại, nhiều văn bản đã được xây dựng công phu, đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn và đang phát huy hiệu quả, cần được kế thừa, hiệu chỉnh, chứ không nên xóa bỏ hoàn toàn.

Thứ ba, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm trong quá trình xây dựng pháp luật. Trong mọi hoạt động quản trị nhà nước, việc lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm không chỉ là một khẩu hiệu hành chính, mà phải được thể hiện rõ trong nội dung và quy trình xây dựng văn bản pháp luật.

Để hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sau sáp nhập, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước hết, cần tổ chức một cuộc tổng rà soát hệ thống VBQPPL đang áp dụng tại các đơn vị hành chính liên quan. Trên cơ sở rà soát, chính quyền cấp huyện cần lập danh mục phân loại các văn bản theo ba nhóm: (i) văn bản tiếp tục áp dụng không cần sửa đổi; (ii) văn bản cần sửa đổi, bổ sung; (iii) văn bản cần bãi bỏ.

Thứ hai, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng thể chế sau sáp nhập. Chất lượng thể chế không thể đo bằng số lượng văn bản ban hành mà cần có các tiêu chí rõ ràng về hiệu lực, hiệu quả, tính hợp pháp, tính khả thi và tính minh bạch.

Thứ ba, cần củng cố đội ngũ làm công tác pháp chế ở địa phương. Một trong những điểm yếu cố hữu của chính quyền địa phương là năng lực pháp chế chưa được quan tâm đúng mức. Sau sáp nhập, điều này càng trở nên nghiêm trọng khi địa bàn quản lý rộng hơn, số lượng đầu mối công việc tăng lên, nhưng đội ngũ làm công tác pháp chế vẫn còn mỏng, thiếu chuyên môn hoặc kiêm nhiệm.

Cuối cùng, cần áp dụng công nghệ thông tin trong hệ thống hóa và quản lý văn bản pháp luật địa phương. Việc quản lý văn bản thủ công đang là một rào cản lớn khiến các địa phương chậm trễ trong rà soát và điều chỉnh hệ thống VBQPPL.