Ngành Công nghệ sinh học đang trở thành một trong những lĩnh vực hứa hẹn và đột phá trong thế kỷ 21, với ứng dụng rộng rãi trong các ngành như dược, nông nghiệp, và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, nhiều sinh viên và người lao động trong ngành này thường lo lắng về khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm hoặc phải làm trái ngành.

Để thành công trong ngành Công nghệ sinh học, người học phải có nền tảng học thuật vững chắc, tư duy khoa học sắc bén và khả năng đọc hiểu, tổng hợp và vận dụng kiến thức linh hoạt. Đặc biệt, kỹ năng thực hành trong phòng thí nghiệm, sử dụng thành thạo các thiết bị và phần mềm số, khai thác dữ liệu lớn, nắm vững tin sinh học, lập trình cơ bản và ngoại ngữ chuyên ngành là những yếu tố không thể thiếu để hội nhập tri thức toàn cầu. Nhiều chuyên gia cho rằng, sinh viên ngành này cần phải được trang bị những kỹ năng và kiến thức cần thiết để có thể cạnh tranh trong thị trường lao động.

Thực tế cho thấy nhiều sinh viên tốt nghiệp ngành Công nghệ sinh học còn yếu về kỹ năng thực hành, sử dụng công nghệ số và ngoại ngữ, dẫn đến khó đáp ứng ngay các yêu cầu khắt khe của doanh nghiệp hay viện nghiên cứu hiện đại. Theo ThS Dương Nhật Linh, giảng viên Khoa Công nghệ sinh học – Trường Đại học Mở TPHCM, quan niệm về khó xin việc trong ngành Công nghệ sinh học cần được nhìn nhận lại một cách toàn diện và thấu đáo.

Công nghệ sinh học là ngành đặc thù với tính liên ngành cao, yêu cầu nhân lực không chỉ am hiểu về sinh học, mà còn phải hội tụ tri thức từ nhiều lĩnh vực như công nghệ thông tin, hóa học, tự động hóa và quản lý chất lượng. ThS Linh khuyến nghị sinh viên ngành Công nghệ sinh học cần chủ động trau dồi kiến thức chuyên sâu, ngoại ngữ, kỹ năng số và trải nghiệm liên ngành. Công nghệ sinh học đang ‘khát’ nhân lực chất lượng cao, những người linh hoạt, sáng tạo và đa năng.

Chỉ cần chủ động và sẵn sàng đổi mới, sinh viên ngành Công nghệ sinh học có thể tìm được công việc phù hợp với năng lực. Về phía doanh nghiệp, ông Đinh Xuân Tùng, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Kỹ thuật Môi trường Gia Định, cho rằng nỗi lo thất nghiệp của sinh viên công nghệ sinh học phần lớn đến từ tư duy bị động.

Ứng viên nổi bật không phải là người có điểm trung bình tích lũy cao nhất mà là người thể hiện được khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn. Ông Tùng nhấn mạnh sự ‘kén chọn’ của doanh nghiệp nằm ở kỹ năng thực tiễn. Sinh viên cần chủ động tìm kiếm cơ hội thực tập, tham gia các dự án nghiên cứu hoặc tự thực hiện các thí nghiệm nhỏ.

Việc biết vận hành một hệ thống lên men, kỹ thuật phân lập và định danh vi khuẩn, hay cách phân tích kết quả xét nghiệm có giá trị hơn rất nhiều so với một bảng điểm ‘đỏ chói’. Theo ông Tùng, sinh viên cần thay đổi góc nhìn từ bị động sang chủ động, hoạch định kế hoạch học tập và hành động cụ thể để đáp ứng nhu cầu thực tế.

Cánh cửa cơ hội của ngành Công nghệ sinh học rất rộng, nhưng không tự động mở ra cho mọi người. Nó mở ra cho những ai chủ động trang bị kiến thức nền tảng vững chắc, kỹ năng thực hành thành thạo, tư duy liên ngành, đặc biệt với công nghệ thông tin và dữ liệu, cùng khả năng ngoại ngữ và các kỹ năng mềm như giải quyết vấn đề, làm việc nhóm.

Ngành Công nghệ sinh học đang bước vào kỷ nguyên số với tốc độ phát triển mạnh mẽ, mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Sinh viên và người lao động trong ngành cần chủ động trang bị kiến thức, kỹ năng và tư duy đổi mới để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.

Trung tâm Công nghệ Sinh học TPHCM – Một Dự án đầy hứa hẹn bị bỏ lỡ do… tuổi hưu

TS Nguyễn Quốc Bình, một chuyên gia hàng đầu về nghiên cứu chuyển nạp gene trên cây trồng tại Đại học Laval, TP Québec (Canada), đã quyết định bán hết tài sản và cùng gia đình trở về Việt Nam vào năm 2004. Sự chuyển đổi này là kết quả của lời mời từ lãnh đạo TPHCM, với mục tiêu chính là xây dựng một Trung tâm Công nghệ Sinh học hiện đại, mang tầm quốc tế và không bị lạc hậu sau 20 năm.

Sau gần 10 năm xây dựng và phát triển, Trung tâm Công nghệ Sinh học đầu tiên tại TPHCM đã được thành lập với tổng kinh phí đầu tư lên tới 100 triệu USD. Trung tâm này đã đạt được những thành tựu đáng kể, với hàng loạt công trình nghiên cứu và đăng ký bản quyền phục vụ cho ngành nông nghiệp, thủy sản và sản xuất thuốc. Tuy nhiên, khi Trung tâm đang trên đà phát triển mạnh mẽ, TS Nguyễn Quốc Bình đã phải về hưu theo luật vào năm 2014, ở tuổi 60.

Ông Bình nhận định rằng sự quyết tâm và ủng hộ của lãnh đạo thành phố là yếu tố quan trọng giúp Trung tâm được thành lập. Tuy nhiên, cơ chế và thể chế hiện hành đã không cho phép ông tiếp tục phát triển Trung tâm. Ông bày tỏ kỳ vọng vào sự quyết tâm và nghiêm túc thực sự từ những người lãnh đạo thành phố trong việc tái thiết và phát triển Trung tâm.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng để thu hút nhân tài từ nước ngoài trở về, cần có một thể chế phát triển nhân tài, chứ không chỉ là chính sách thu hút nhân tài thông thường. Thể chế này cần đảm bảo 3 tiêu chí quan trọng: Trao quyền cho người có năng lực thực sự; Trao cơ chế linh hoạt để họ được thử nghiệm, được phép sai lầm và sửa đổi; Trao niềm tin để họ dám dấn thân và vượt qua sự trì trệ, kìm hãm.

Ông Dũng cũng nhấn mạnh rằng nếu nhân tài vẫn bị ràng buộc bởi các quy trình cứng nhắc, nếu quyết định của họ luôn phải xin ý kiến tập thể và nếu họ không được bảo vệ khỏi những rủi ro thể chế khi đổi mới, thì không có lý do gì để họ ở lại hoặc cống hiến hết mình. Cải cách thể chế nhân tài cần phải là một phần quan trọng trong cải cách thể chế quốc gia. Nếu không có tư duy chiến lược và quyết tâm thể chế như vậy, thì mọi chương trình dù tốt đến mấy cũng chỉ là giải pháp tạm thời, không thể tạo nên bước ngoặt thật sự.

Ông Dũng kết luận rằng việc xây dựng và phát triển một môi trường làm việc thuận lợi cho nhân tài là rất quan trọng. Điều này không chỉ giúp giữ chân nhân tài mà còn khuyến khích họ cống hiến và phát triển. Để đạt được điều này, cần có sự thay đổi thực sự trong cách tiếp cận và quản lý, cũng như cần có những cơ chế và chính sách phù hợp để hỗ trợ và phát triển nhân tài.

…