Việc tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng vẫn đang là một thách thức đáng kể đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp (start-up) tại Việt Nam. Tuy nhiên, theo ông Phạm Hồng Hải, Tổng giám đốc Ngân hàng TMCP Phương Đông (OCB), vẫn có những giải pháp để giải quyết vấn đề này.

Tại sự kiện ‘Banking innovation for startups’ do Genesia Ventures và OCB tổ chức vào chiều ngày 18/7, ông Hải đã chia sẻ về những khó khăn mà các start-up gặp phải khi tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng. Ông cho biết rằng tư duy truyền thống của các ngân hàng hiện nay vẫn rất khó thay đổi khi xét đến một khoản vay. Thông thường, câu hỏi đầu tiên mà ngân hàng đặt ra là ‘Doanh nghiệp có tài sản đảm bảo không?’. Trong khi đó, nhiều start-up chỉ có ‘cái thân của nhà sáng lập’ làm vốn.

Điều kiện ‘tài sản đảm bảo’ là một phần quan trọng của cơ chế quản lý rủi ro trong ngành tài chính truyền thống. Tuy nhiên, đối với các start-up có mô hình kinh doanh đổi mới và ít tài sản hữu hình, yêu cầu này trở nên bất cập. Một rào cản khác mà start-up gặp phải là tỉ lệ nợ trên vốn thường ở mức cao. Do đặc thù phát triển nhanh và cần ‘đốt tiền’ trong giai đoạn đầu, các start-up có nhu cầu vốn lớn nhưng lại ít vốn chủ sở hữu. Điều này làm gia tăng lo ngại rủi ro tín dụng từ phía ngân hàng.

Không chỉ vậy, sự khác biệt về mô hình hoạt động, chiến lược kinh doanh và tổ chức vận hành khiến bộ phận phân tích tín dụng của ngân hàng gặp khó trong việc đánh giá và quản trị rủi ro đối với start-up. Để giải quyết vấn đề này, ông Hải cho rằng việc thay đổi cách tiếp cận là điều tất yếu nếu ngân hàng muốn hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp.

Niềm tin vào người sáng lập (founder) là yếu tố hàng đầu. Không chỉ với start-up, bất kỳ doanh nghiệp nào, nếu người đứng đầu không tạo được sự tin tưởng thì dù số liệu tài chính có ‘đẹp’ ra sao thì khoản vay cũng khó được phê duyệt. Ngoài ra, nếu nhà sáng lập từng nhiều lần khởi nghiệp (cả thành công và thất bại), có kinh nghiệm, cam kết sẽ tạo được niềm tin lớn cho ngân hàng. Yếu tố này đôi khi không thể đo lường bằng số liệu, mà cần cảm nhận từ việc tiếp xúc, đánh giá tổng thể về con người.

Ngoài tài sản hữu hình, việc start-up có mô hình kinh doanh tốt, tạo ra dòng tiền đều đặn sẽ có khả năng thuyết phục ngân hàng. Nếu start-up cung cấp dịch vụ cho các đối tác uy tín như Pepsi, Coca, Microsoft… thì khoản thu dễ định lượng, bảo đảm dòng tiền thực và minh bạch. ‘Không cần tài sản đảm bảo, nhưng dòng tiền phải chảy qua ngân hàng, để ngân hàng còn theo dõi và quản trị rủi ro’, ông Hải chia sẻ. Các start-up có kế hoạch kinh doanh tốt, dòng tiền ổn thì ‘cứ tự tin nói chuyện với ngân hàng’.

Trong nửa đầu tháng 7, thị trường chứng khoán Việt Nam đã chứng kiến sự tăng vọt về thanh khoản, với mức bình quân trên sàn HOSE đạt 30.000-32.000 tỷ đồng/phiên, và có phiên vượt qua 34.000 tỷ đồng – mức cao nhất trong vòng một năm trở lại đây. Sự gia tăng mạnh mẽ này phản ánh phần nào kỳ vọng của nhà đầu tư vào khả năng nới lỏng chính sách tiền tệ, cũng như hiệu ứng tâm lý đám đông khi chỉ số vượt các mốc kỹ thuật quan trọng như 1.400 hay 1.450 điểm.

Lực đẩy lớn nhất của thanh khoản vẫn đến từ nhà đầu tư cá nhân trong nước, nhóm chiếm tới 85-90% thanh khoản toàn thị trường. Sự luân chuyển dòng tiền nhanh, cùng với việc sử dụng margin phổ biến trong nhóm cổ phiếu này, khiến thị trường thường xuyên ghi nhận trạng thái ‘tăng nóng đầu phiên – điều chỉnh cuối phiên’, phản ánh tâm lý chốt lời ngắn hạn rất rõ ràng. Điều này cho thấy sự tham gia tích cực của nhà đầu tư cá nhân trong nước vào thị trường chứng khoán hiện nay.

Tuy nhiên, chất lượng thanh khoản vẫn còn nhiều vấn đề cần được quan tâm. Dòng tiền từ nhà đầu tư tổ chức và khối ngoại vẫn chưa cho thấy sự cải thiện bền vững. Động thái bán ròng vẫn chiếm ưu thế, đặc biệt ở các nhóm cổ phiếu tài chính, công nghệ và bất động sản. Chỉ số P/E thị trường hiện ở mức 14,5-15 lần – cao hơn trung bình ba năm gần đây – khiến việc giải ngân quy mô lớn từ các quỹ đầu tư vẫn khá thận trọng. Điều này cho thấy cần có những giải pháp để thu hút dòng tiền chất lượng và dài hạn vào thị trường.

Để duy trì xu hướng tăng trong trung hạn, dòng tiền dài hạn cần quay trở lại làm trụ cột, đi kèm với cải cách thể chế và nâng cao chất lượng doanh nghiệp. Phát triển các sản phẩm tài chính đa dạng – như quỹ mở, ETF nội, trái phiếu doanh nghiệp minh bạch, chứng quyền có đảm bảo – sẽ là kênh quan trọng để thu hút dòng vốn chất lượng. Khi nhà đầu tư có thêm công cụ đầu tư dài hạn, thị trường sẽ tránh được tình trạng phụ thuộc quá mức vào giao dịch cổ phiếu thuần túy. Việc đa dạng hóa các sản phẩm tài chính sẽ giúp thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển bền vững hơn.