Mạt chược, một trò chơi giải trí truyền thống của Trung Quốc, đang dần mai một trong thời đại hiện đại. Tuy nhiên, tại Hong Kong, một số nghệ nhân vẫn tiếp tục giữ gìn và phát huy di sản văn hóa này. Một trong số đó là Ho Sau-Mei, một nghệ nhân 68 tuổi, người đã gắn bó với nghề làm mạt chược thủ công trong hơn bốn thập kỷ.

Cửa tiệm Kam Fat Mahjong của bà Mei, được sáng lập vào năm 1962, là một trong những nơi cuối cùng tại Hong Kong vẫn giữ được truyền thống làm mạt chược thủ công. Với sự hỗ trợ của cha, bà Mei đã học nghề từ năm 13 tuổi và trở thành một trong những nghệ nhân giỏi nhất trong lĩnh vực này. Trong những năm 1970-1980, các nghệ nhân từ Trung Quốc đại lục đã sang Hong Kong trao đổi kỹ thuật, giúp nghề khắc mạt chược thủ công phát triển thịnh vượng.

Tuy nhiên, hiện nay phần lớn quân bài mạt chược được sản xuất hàng loạt tại các nhà máy ở Trung Quốc đại lục. Từ năm 2014, nghề khắc tay mạt chược đã được chính quyền Hong Kong xếp vào danh sách ‘di sản văn hóa phi vật thể’, nhưng tại thành phố này hiện chỉ còn vài người theo nghề, và bà Mei là nữ nghệ nhân duy nhất còn hành nghề.

Mỗi sáng, bà Mei ngồi vào chỗ, xếp sẵn khay gỗ với những quân bài bằng nhựa và chuẩn bị các dụng cụ chuyên dụng để khắc. Mỗi bộ mạt chược gồm 144 quân, chia làm bốn loại như cây tre, chấm tròn, chữ Hán, gió (đông, tây, nam, bắc) và các quân đặc biệt như hoa, rồng, tứ quý. Bên cạnh những quân cờ truyền thống, bà cũng làm những quân cờ mạt chược sáng tạo với nhiều loại hình vẽ.

Nghệ nhân dùng những dụng cụ khắc truyền thống với đầu mũi khác nhau để khắc từng ký tự, họa tiết lên quân bài, kẹp chặt giữa ngón cái và ngón giữa. Mỗi bộ mạt chược làm tay mất khoảng 10 đến 14 ngày để hoàn thành, có giá khoảng 245 USD (khoảng 6,5 triệu đồng).

Cửa tiệm của bà Mei không có hệ thống đặt hàng online, khách hàng muốn mua phải gọi điện hoặc tới trực tiếp. Bà ghi đơn hàng bằng tay trên một cuốn sổ cũ kĩ. Hiện nghệ nhân chỉ làm việc đến khoảng trưa vì không còn đủ sức làm cả ngày nữa.

Bà Mei nói chưa muốn nghỉ hưu vì buồn và không biết làm gì. Trong ngày, một khách hàng người Anh gọi đến hỏi về đơn hàng vợ anh đặt cách đây vài tuần. Bà Mei nhờ người phiên dịch, tìm số điện thoại trong sổ, và xác nhận bộ bài sẽ hoàn thiện trong tuần tới.

Theo bà Mei, khi còn trẻ bà thường chơi mạt chược với anh chị em trong nhà, nhưng hiện không còn nhiều thời gian, chỉ thỉnh thoảng mới nhận lời mời từ bạn cũ. Hằng năm, sinh viên và nhà báo vẫn đến tìm hiểu, nhờ đó nghề của bà được nhiều người biết đến dù đang dần mai một.

Từng nhận nhiều lời đề nghị học nghề từ nghệ sĩ và các tổ chức văn hóa, nhưng bà Mei đều từ chối vì chưa có hứng dạy và muốn làm theo cách và nhịp độ riêng của mình. ‘Tôi không biết còn làm được bao lâu nữa nhưng chừng nào còn cầm được dụng cụ, tôi vẫn sẽ tiếp tục’, bà nói.

Video về nghệ nhân Ho Sau-Mei và quá trình làm mạt chược thủ công của bà.

Trang Instagram của cửa tiệm Kam Fat Mahjong, nơi bạn có thể xem các bộ mạt chược thủ công của bà Mei.

Nghệ nhân làm đàn violin chuyên nghiệp đầu tiên của Malaysia, ông Tan Chin Seng, đã và đang tạo nên những đóng góp đáng kể cho nền văn hóa âm nhạc của đất nước. Trong suốt thập kỷ qua, ông đã đạt được nhiều giải thưởng quốc tế nhờ tài năng và sự đam mê với nghề thủ công này. Hiện tại, ông đang hướng dẫn một thế hệ nghệ nhân mới tại xưởng của mình gần Kuala Lumpur, với hy vọng góp phần phát triển và quảng bá nghề làm đàn ở Malaysia và Đông Nam Á.

Nghề làm đàn violin là một nghề thủ công đòi hỏi sự khéo léo, kiên nhẫn và tình yêu với âm nhạc. Ông Tan Chin Seng, người đã bắt đầu sự nghiệp với ngành khoa học máy tính, đã tìm thấy niềm đam mê với nghề này sau một chuyến đi đến Trung Quốc vào năm 2010. Từ đó, ông đã dành nhiều thời gian để học hỏi và nghiên cứu về nghề làm đàn, từ những nghệ nhân nổi tiếng ở Trung Quốc và Ý. Sự tận tâm và nỗ lực của ông đã giúp ông trở thành một trong những nghệ nhân hàng đầu trong lĩnh vực này.

Xưởng của ông Tan Chin Seng hiện sản xuất khoảng 10 cây đàn mỗi năm, với sự hỗ trợ của 7 bàn làm việc và một đội ngũ nghệ nhân trẻ. Mặc dù nghề làm đàn vẫn còn ít được biết đến ở Malaysia và Đông Nam Á, ông Tan hy vọng rằng sẽ có nhiều người trẻ quan tâm và theo đuổi nghề này trong tương lai. Ông tin rằng, với sự hỗ trợ và khuyến khích, những người trẻ có thể phát triển và góp phần quảng bá nền văn hóa âm nhạc của Malaysia ra quốc tế.

Ông Tan đã đạt được nhiều giải thưởng quốc tế về tay nghề của mình và hiện đang hướng dẫn một thế hệ nghệ nhân mới, bao gồm cả nữ nghệ nhân làm đàn đầu tiên của Malaysia, Chan Song Jie. Ông hy vọng rằng, cộng đồng nghệ nhân làm đàn sẽ tiếp tục phát triển và góp phần quảng bá nền văn hóa âm nhạc của Malaysia ra quốc tế. Thông qua việc hướng dẫn và chia sẻ kinh nghiệm, ông Tan muốn truyền cảm hứng và tạo cơ hội cho những người trẻ đam mê với nghề làm đàn.

Với niềm đam mê và sự tận tâm với nghề làm đàn, ông Tan Chin Seng đã và đang góp phần tạo nên một cộng đồng nhỏ nhưng đầy tâm huyết, những người yêu công việc này và muốn đưa nó đến với nhiều người hơn. Những đóng góp của ông không chỉ giúp quảng bá nền văn hóa âm nhạc của Malaysia mà còn giúp bảo tồn và phát triển nghề làm đàn truyền thống. Thông qua công việc của mình, ông Tan hy vọng rằng sẽ có nhiều người biết đến và trân trọng giá trị của nghề thủ công này.

Hiện tại, ông Tan đang tiếp tục theo đuổi đam mê của mình và truyền cảm hứng cho thế hệ nghệ nhân mới. Với sự ủng hộ và khuyến khích của ông, những người trẻ có thể phát triển và thành công trong lĩnh vực này. Đồng thời, ông cũng hy vọng rằng, thông qua việc quảng bá nghề làm đàn, nền văn hóa âm nhạc của Malaysia sẽ được giới thiệu đến với thế giới, giúp tăng cường sự hiểu biết và đánh giá cao đối với nghề thủ công truyền thống này.