Với bờ biển dài và hệ sinh thái biển đa dạng, Việt Nam không chỉ là điểm đến lý tưởng cho những người yêu thích du lịch mà còn là nơi bảo tồn nhiều làng nghề truyền thống đặc sắc. Một trong những nghề làm nên danh tiếng và đóng góp vào đời sống kinh tế – văn hóa của các vùng ven biển chính là nghề làm nước mắm. Từ nguyên liệu tươi ngon, thông qua quá trình sản xuất tỉ mỉ và công phu, nước mắm không chỉ là gia vị thiết yếu trong mỗi bữa ăn của người Việt mà còn là sản phẩm xuất khẩu quan trọng.

Nước mắm đã trở thành một phần không thể thiếu trong nền ẩm thực Việt Nam, thể hiện sự tinh tế và khéo léo trong cách chế biến của người Việt. Quá trình làm nước mắm bắt đầu từ việc lựa chọn nguyên liệu chất lượng cao, chủ yếu là cá và muối. Cá sau khi được đánh bắt sẽ được sơ chế, làm sạch và trộn với muối, sau đó ướp và ủ trong thời gian dài để tạo nên hương vị đặc trưng. Mỗi gia đình hoặc cơ sở sản xuất có bí quyết riêng trong việc làm nước mắm, từ tỷ lệ cá và muối, điều kiện ủ mắm cho đến kỹ thuật đảo trộn, giúp tạo ra các sản phẩm nước mắm với hương vị phong phú.

Mỗi vùng miền ven biển ở Việt Nam có cách làm nước mắm riêng biệt, tạo nên sự đa dạng trong sản phẩm này. Ví dụ, nước mắm Phú Quốc với hương vị đậm đà được sản xuất từ cá và muối tự nhiên, đã trở thành một biểu tượng của nghề làm nước mắm tại Việt Nam. Tương tự, các vùng ven biển khác như Nha Trang, Phan Thiết cũng có những cách chế biến và sản xuất nước mắm đặc trưng, góp phần làm phong phú thêm sản phẩm này.

Không chỉ là một sản phẩm gia vị quan trọng trong đời sống hàng ngày, nước mắm còn đóng vai trò là một sản phẩm xuất khẩu chủ lực, mang lại thu nhập cho nhiều người dân sống tại các vùng ven biển. Qua đó, nghề làm nước mắm không chỉ góp phần bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống mà còn tham gia tích cực vào nền kinh tế của đất nước.

Nghề làm nước mắm tại Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc sản xuất mà còn gắn liền với văn hóa và cuộc sống của người dân ven biển. Đây là một di sản quý giá cần được bảo tồn, phát triển và không ngừng sáng tạo để đáp ứng nhu cầu và xu hướng ẩm thực đa dạng của thị trường trong và ngoài nước.

Tỉnh Hưng Yên, một địa danh quen thuộc với những làng nghề truyền thống, trong đó có làng Dụ Đại thuộc xã Quỳnh An. Đây là một làng nghề lâu đời với nghề làm bánh đa, một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của địa phương. Với vị trí cách thủ đô Hà Nội khoảng 100km, làng Dụ Đại mang đến một bức tranh yên bình về cuộc sống làng quê Bắc Bộ.

Bên cạnh việc trồng lúa, người dân Dụ Đại còn tạo ra những sản phẩm bánh đa chất lượng cao. Làng nghề Dụ Đại chuyên sản xuất hai loại bánh đa chính, đó là bánh đa trắng và nâu gạch. Đây là những sản phẩm không thể thiếu trong ẩm thực địa phương, đặc biệt là trong bát canh cá Quỳnh Côi nổi tiếng.

Để tạo nên những sợi bánh đa thơm ngon và giữ được độ giòn, dai, đậm đà, người dân nơi đây đã rất kỹ lưỡng trong quá trình sản xuất, ngay từ khâu chọn nguyên liệu. Theo kinh nghiệm của các nghệ nhân và chủ cơ sở sản xuất, bí quyết để tạo nên thương hiệu bánh đa Dụ Đại nằm ở cách chọn gạo ngon và kỹ thuật xay bột cũng như tráng bánh ở độ chín phù hợp.

Sau khi tráng xong, bánh đa được xếp lên phên tre và phơi khắp các con đường, ngõ xóm trong làng. Cảnh tượng những phên bánh đa được phơi nghiêng dựa vào những bức tường đã tạo nên một hình ảnh bình yên và đặc trưng của làng nghề này. Ông Nam, một người dân của làng Dụ Đại, chia sẻ rằng gia đình ông đã làm bánh đa trong nhiều chục năm qua và đây là một công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn và vất vả.

Để bánh đa có được độ ngon đặc trưng, gia đình ông cũng như các hộ khác trong làng thường phơi bánh đa tự nhiên khi thời tiết có nắng. Nghệ nhân cũng nhấn mạnh rằng sự kiên nhẫn và tỉ mỉ trong từng công đoạn sản xuất là yếu tố quan trọng giúp tạo nên chất lượng và hương vị đặc trưng của bánh đa Dụ Đại.

Nghề làm bánh đa không chỉ là cách để người dân lưu giữ hương vị và tinh hoa của truyền thống mà còn là nguồn thu nhập ổn định. Bằng việc nắm giữ bí quyết của làng nghề và áp dụng công nghệ, máy móc hiện đại vào sản xuất, người dân Dụ Đại đã giúp cho làng nghề này có thêm sức sống và vươn mình để hội nhập.

Hiện nay, làng Dụ Đại có khoảng 100 hộ sản xuất bánh đa, với mỗi ngày trung bình các cơ sở sản xuất lớn cung cấp ra thị trường khoảng 30 tấn bánh thành phẩm. Sự phát triển của làng nghề không chỉ góp phần vào việc bảo tồn các giá trị truyền thống mà còn nâng cao đời sống của người dân địa phương.

Với sự phát triển của làng nghề bánh đa Dụ Đại, người dân địa phương hy vọng sẽ tiếp tục kế thừa và phát triển nghề truyền thống này. Thông qua những hoạt động sản xuất, kinh doanh, làng nghề Dụ Đại không chỉ giữ gìn được bản sắc văn hóa của địa phương mà còn tăng cường giao lưu văn hóa và đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Hưng Yên.

Nghề làm gốm truyền thống của người M’nông Rlăm tại buôn Dơng Bắk, xã Liên Sơn, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk, đã tồn tại bền bỉ qua nhiều thế hệ với kỹ thuật độc đáo như ‘nuôi đất’, ‘trích đất’ và nung lộ thiên. Gốm của người M’nông Rlăm được biết đến với đặc trưng không sử dụng bàn xoay, không lò nung, không khuôn đúc, làm nên sự khác biệt so với các sản phẩm gốm khác.

Quá trình làm gốm bắt đầu từ việc ‘nuôi đất’, tức là ủ đất sét lấy từ bờ sông Krông Ana để giữ ẩm và bảo tồn chất đất. Sau đó, người thợ sẽ ‘trích đất’ – lấy một lượng đất vừa đủ để tạo nên một sản phẩm, được xem như một nghi thức tâm linh. Sự tỉ mỉ và cẩn thận trong từng bước làm gốm thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên.

Gốm M’nông Rlăm được tạo dáng hoàn toàn bằng tay, không sử dụng bàn xoay. Người thợ di chuyển xung quanh sản phẩm trong quá trình nặn, tương đồng với cách làm gốm của người Chăm. Sản phẩm sau khi tạo hình được đánh bóng bằng đá, khắc họa tiết bằng que tre, sau đó phơi khô tự nhiên rồi nung trong lửa khoảng 30 phút với nhiên liệu vỏ trấu và mùn cưa.

Gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2024. Sự công nhận này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hành trình gìn giữ và phục hồi một làng nghề truyền thống đặc sắc của Tây Nguyên. Tuy nhiên, việc gìn giữ nghề gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự mai một về nhân lực, nguyên liệu khan hiếm, và khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm.

Chính quyền địa phương đã triển khai một số đề án bảo tồn và phát triển làng nghề gốm truyền thống. Một số hoạt động đáng chú ý bao gồm đặt hàng sản phẩm gốm từ nghệ nhân địa phương, tổ chức các lớp truyền dạy nghề, và giới thiệu sản phẩm đến các đơn vị lữ hành. Gốm thủ công của buôn Dơng Bắk đã được công nhận là sản phẩm OCOP đạt 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn cho các nghệ nhân.

Du lịch cộng đồng đã mang đến hy vọng mới cho nghề làm gốm của người M’nông tại buôn Dơng Bắk. Các tour du lịch trải nghiệm đã về đến Yang Tao, tạo điều kiện cho nghệ nhân địa phương trình diễn kỹ thuật làm gốm cổ. Du khách khi đến thăm làng gốm không chỉ được tìm hiểu quy trình thủ công, mà còn có thể trực tiếp tham gia tạo hình, trang trí sản phẩm và mang về làm kỷ niệm.

Những hoạt động này bước đầu giúp gốm Yang Tao có thêm cơ hội được hồi sinh, đồng thời trở thành điểm nhấn văn hóa trong phát triển du lịch bền vững tại khu vực Tây Nguyên. Qua đó, người dân địa phương có thể tiếp tục gìn giữ và phát triển nghề gốm truyền thống, đồng thời tăng thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống.