Trong thời đại công nghệ số hiện nay, nhiều ngành học đang có cơ hội phát triển mạnh mẽ và được dự đoán sẽ bùng nổ trong 10-20 năm tới. Công nghệ không chỉ là lĩnh vực của những người đam mê máy tính, mà còn mở ra cơ hội cho nhiều ngành học khác tưởng chừng không liên quan trực tiếp. Dưới đây là 5 ngành học đang “hưởng ké” nhưng lại mở ra cơ hội nghề nghiệp rộng lớn, thậm chí còn dễ tiếp cận hơn với nhiều học sinh phổ thông không thiên về kỹ thuật nặng.

Đầu tiên, Logistics và Quản lý chuỗi cung ứng đang trải qua một sự thay đổi lớn khi AI và dữ liệu lớn được áp dụng vào mọi khâu từ dự báo nhu cầu, theo dõi hàng hóa, quản lý tồn kho cho tới tối ưu tuyến đường. Các chuyên viên logistics hiểu công nghệ vừa giỏi quản lý vận hành, vừa có tư duy số hóa đang có cơ hội phát triển lớn. Sự tích hợp công nghệ vào lĩnh vực này không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình mà còn mở ra nhiều cơ hội cho việc phát triển nghề nghiệp trong tương lai.

Thứ hai, Marketing số (Digital Marketing) trở thành điểm giao thoa thú vị giữa tư duy sáng tạo và kỹ năng phân tích dữ liệu. Người làm marketing buộc phải hiểu dữ liệu và biết cách phân tích tệp khách hàng, tối ưu chiến dịch bằng công nghệ. Việc ứng dụng công nghệ vào Marketing số giúp các chuyên viên tiếp cận khách hàng một cách chính xác hơn, đồng thời mở ra cơ hội cho những người muốn phát triển sự nghiệp trong lĩnh vực này.

Thứ ba, Ngôn ngữ học tính toán vốn nằm giao thoa giữa Ngôn ngữ học và Khoa học máy tính bỗng trở thành mảnh đất màu mỡ nhờ sự phát triển mạnh mẽ của AI. Sinh viên ngành này học về cấu trúc ngôn ngữ, dịch máy, phân tích cảm xúc, gán nhãn văn bản, xây dựng chatbot… Những kiến thức và kỹ năng này giúp họ có thể ứng dụng công nghệ vào việc phân tích và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, mở ra nhiều cơ hội trong lĩnh vực công nghệ.

Thứ tư, Thiết kế trải nghiệm người dùng (UX/UI) hiện nay không chỉ còn là “mỹ thuật số”, mà đã phát triển thành lĩnh vực nghiên cứu hành vi, phân tích thói quen và thử nghiệm trên nền tảng dữ liệu lớn. Các chuyên viên UX/UI không chỉ tập trung vào việc tạo ra giao diện đẹp mà còn cần phải hiểu cách người dùng tương tác với sản phẩm để tối ưu hóa trải nghiệm.

Cuối cùng, Tâm lý học hiện đại đang ngày càng gắn chặt với công nghệ. Các chuyên gia tâm lý hiểu cách con người suy nghĩ và phản ứng đang có cơ hội phát triển lớn trong lĩnh vực công nghệ, giáo dục, trị liệu… Những người theo đuổi ngành học này có thể ứng dụng kiến thức tâm lý vào việc phát triển các sản phẩm công nghệ, giúp cải thiện cuộc sống con người.

Những ngành học này có thể không quá “kỹ thuật”, nhưng nếu được đào tạo bài bản và cập nhật công nghệ thường xuyên, bạn sẽ trở thành nhân sự mà cả thị trường đang khao khát vì vừa hiểu con người, vừa biết cách dùng công nghệ để phục vụ con người. Sự kết hợp giữa con người và công nghệ đang mở ra nhiều cơ hội mới cho những người muốn phát triển sự nghiệp trong thời đại công nghệ số.

Hiện tượng “xa cách nội tâm trong gia đình” hoặc “family estrangement” đang trở thành một vấn đề đáng quan tâm trong xã hội hiện đại. Mặc dù nhiều gia đình vẫn duy trì cuộc sống chung dưới một mái nhà, nhưng khoảng cách tình cảm giữa cha mẹ và con cái ngày càng tăng.

Các chuyên gia mô tả rằng tình trạng này không phải lúc nào cũng xuất phát từ những cuộc cãi vã hoặc xung đột trực tiếp, mà thường bắt nguồn từ sự thiếu kết nối và giao tiếp giữa các thành viên trong gia đình. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô luôn “ngoan” và chưa từng gây ra phiền phức, nhưng càng lớn thì càng xa cách với mẹ.

Con trai cô thường về nhà, đóng cửa phòng, và chỉ đơn giản đáp lại những câu hỏi của mẹ với câu “dạ” ngắn gọn, sau đó tiếp tục lướt điện thoại. Mẹ cậu chỉ còn biết cảm thấy như con đang dần biến mất khỏi cuộc đời mình.

Một nghiên cứu của tổ chức Stand Alone (Anh) chỉ ra rằng có tới 1/4 người trẻ trưởng thành đã trải qua giai đoạn “xa cách hoàn toàn” với cha mẹ về mặt cảm xúc, ngay cả khi họ vẫn sống chung nhà. Tương tự, một nghiên cứu tại Trung Quốc đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng cho thấy rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ em lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức có thể phát triển kiểu gắn bó “né tránh” (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm.

Thói quen “phubbing” (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là một yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn. Nhiều phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự, mặc dù họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều cho con.

Các chuyên gia tâm lý học phát triển cho rằng vấn đề không nằm ở việc “thiếu quan tâm” mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ thường hỏi về thành tích, điểm số, nhưng lại ít khi quan tâm đến cảm xúc và trạng thái tâm lý của con.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị rằng cha mẹ nên tạo ra những khoảng thời gian “không kỳ vọng”, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại “những nghi thức gia đình”, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành. Qua đó, hy vọng rằng các thành viên trong gia đình có thể dần gỡ bỏ khoảng cách tình cảm và lấy lại sự kết nối trong gia đình.

Nhiều phụ huynh hiện nay lo lắng khi con mình không thích dọn dẹp và để giường ngủ bừa bộn. Tuy nhiên, các nghiên cứu tâm lý gần đây đã chỉ ra rằng sự bừa bộn có thể có tác động tích cực đến sự sáng tạo của trẻ. Một nghiên cứu của nhà tâm lý học Vohs vào năm 2023 đã chỉ ra rằng những người ở trong môi trường bừa bộn có khả năng sáng tạo cao hơn 30% so với những người ở trong môi trường gọn gàng.

Cụ thể, nghiên cứu này đã yêu cầu 48 người tham gia liệt kê những công dụng sáng tạo của quả bóng bàn trong một căn phòng ‘gọn gàng’ hoặc ‘bừa bộn’. Kết quả cho thấy số lượng và chất lượng ý tưởng sáng tạo do nhóm phòng bừa bộn đề xuất cao hơn đáng kể. Ngoài ra, một nghiên cứu mở rộng khác cũng chỉ ra rằng những người có giường bừa bộn đánh giá khả năng sáng tạo của mình cao hơn 50% so với những người có giường gọn gàng. Điều này cho thấy rằng môi trường hỗn loạn có thể trực tiếp thúc đẩy tư duy phân kỳ, cho phép mọi người thoát khỏi khuôn khổ trong thời gian ngắn và có khả năng liên tưởng tự do.

Về cơ bản, một môi trường hỗn loạn truyền đi các tín hiệu ‘ngẫu nhiên’, và các tín hiệu ngẫu nhiên trong một môi trường hỗn loạn kích thích mạng lưới tư duy của con người. Ví dụ, kích thích tư duy sáng tạo, tư duy số không,… Tư duy từ con số không bắt nguồn từ khái niệm lập ngân sách từ con số không vào những năm 1970. Nó đề cập đến một cách suy nghĩ xem xét lại các vấn đề từ đầu bằng cách thoát khỏi khuôn khổ và kinh nghiệm hiện có.

Cách suy nghĩ này ủng hộ việc gạt bỏ dữ liệu lịch sử và khuôn khổ hiện có và tái cấu trúc bản chất của thông tin hiện có. Mục đích của chế độ tư duy này là tìm kiếm sự đổi mới. Ba đặc điểm của nó là thiết lập lại từ đầu, định hướng mục tiêu và đột phá sáng tạo. Một môi trường hỗn loạn về cơ bản là một sự thiết lập lại, khiến các quy tắc và môi trường có trật tự trở nên ngẫu nhiên, cho phép mọi người tìm ra các giải pháp mới trong sự hỗn loạn.

Con đường cơ bản của sự sáng tạo do sự hỗn loạn mang lại là môi trường định hình lại các mô hình nhận thức thông qua tính dẻo của não. Rối loạn làm suy yếu cảm giác kiểm soát và kích hoạt mạng lưới chế độ mặc định/ACC của vỏ não vành trước DMN, do đó thúc đẩy các mối liên kết không liên quan từ xa và giải phóng tư duy khác biệt và sáng tạo của mọi người.

Tuy nhiên, mọi thứ đều quá mức, và trong khi sự hỗn loạn phá vỡ sự cân bằng mang đến những ý tưởng tuyệt vời, nó cũng đi kèm với một số ‘rủi ro’ nhất định. Ví dụ, một loạt hiệu ứng cửa sổ vỡ xuất hiện trong tâm lý học. Khi con người ở trong môi trường hỗn loạn trong thời gian dài, chức năng thùy trước trán của họ sẽ bị ức chế.

Ngoài ra, môi trường lộn xộn sẽ làm tăng quá tải cảm giác ở một mức độ nhất định, làm tăng mức cortisol của một người, ức chế trạng thái thư giãn cần thiết cho tư duy sáng tạo và không có lợi cho tư duy phân kỳ. Tóm lại, sự bừa bộn trong phòng sẽ có tác động đa chiều đến con người, vừa có lợi vừa có hại.

Chúng ta cũng nên có thái độ biện chứng khi xem xét kết luận, bởi vì không bao giờ có một câu trả lời chuẩn mực cho việc làm thế nào để đạt được sự sáng tạo. Thông tin từ nghiên cứu của Vohs và các nghiên cứu liên quan khác đã chỉ ra rằng sự bừa bộn có thể có tác động tích cực đến sự sáng tạo, nhưng cũng cần phải xem xét các yếu tố khác như môi trường, hoàn cảnh và tính cách của mỗi người.